عضو کمیسیون بهداشت مجلس، با ابراز نگرانی نسبت به افزایش بی‌ضابطه دریافتی‌های غیررسمی (زیرمیزی) در نظام درمان، اعلام کرد که ادامه این روند می‌تواند نظام سلامت را در مسیر بن‌بست مالی و تضعیف اعتماد عمومی قرار دهد. محمد آریایی‌نژاد در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کرد که با منابع محدود بودجه‌ای، توزیع ناعدلانه تعرفه‌های پزشکی، هرم خدمات سلامت را وارونه کرده و طبقه‌بندی پزشکان عمومی و متخصصان را برهم زده است.
علل اصلی افزایش «زیرمیزی»
تحقیقات مرکز ملی آمار وزارت بهداشت (۱۴۰۲) نشان می‌دهد که حدود ۲۵ درصد هزینه درمان خانوار در بخش بستری و تخصصی، به‌صورت غیررسمی پرداخت می‌شود. عوامل مؤثر بر این پدیده عبارت‌اند از:
- تعرفه‌های پایین خدمات پایه و پزشکان عمومی که زیر حد استاندارد سازمان جهانی بهداشت (WHO) یعنی کمتر از ۱۵ دلار به ازای ویزیت قرار گرفته است؛
- حجم بالای مراجعات بیماران به فضاهای تخصصی به دلیل کمبود مراکز مراقبت اولیه؛
- پیچیدگی فرآیندهای بیمه‌ای و ضعف نظارت بر پرداخت‌های خارج از نسخه.
پیامدها
زیرمیزی ضمن تحمیل هزینه‌اضافه بر خانوارها، به چند محور آسیب می‌زند:
- کاهش انگیزه پزشکان عمومی: با پایین‌تر بودن درآمد، بسیاری جذب مطب‌های تخصصی یا مهاجرت می‌شوند.
- افزایش هزینه درمان: خانوارها برای دسترسی سریع‌تر به خدمات تخصصی، آماده‌اند مبالغ غیررسمی بپردازند.
- تضعیف اعتماد عمومی: وقتی مراجعه‌کننده بداند بخشی از حق قانونی‌اش به‌صورت زیرمیزی دریافت می‌شود، کم‌کم اعتمادش را به کل نظام سلامت از دست می‌دهد.
راه‌حل‌های پیشنهادی
برای بازگرداندن تعادل به ساختار خدمات درمانی و جلوگیری از گسترده‌تر شدن زیرمیزی، می‌توان اقدامات زیر را مدنظر قرار داد:
- اصلاح و به‌روزرسانی تعرفه‌های ویزیت و مراقبت اولیه بر اساس شاخص‌های هزینه واقعی و قدرت خرید مردم؛
- توسعه مراکز مراقبت بهداشتی اولیه (PHC) در سراسر کشور و افزایش سهم خدمات مراقبت اولیه از کل بودجه سلامت؛
- تقویت سامانه الکترونیک نسخ و مبادلات مالی (e-Health) برای شفافیت پرداخت‌ها و مسدودسازی کانال‌های غیررسمی؛
- تشویق بیمه‌های خدمات درمانی به پوشش کامل و پرهیز از فرانشیز و الساق تعبیه‌شده که باعث مراجعه مستقیم بیماران به بخش خصوصی و پرداخت زیرمیزی می‌شود؛
- آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی درباره حقوق بیماران و مسیر درست دریافت خدمات.
اگر این سیاست‌ها به‌سرعت اجرا شوند و توجه ویژه‌ای به پزشکان عمومی صورت گیرد، می‌توان امیدوار بود که هم هزینه‌های درمانی خانوار کاهش یافته و هم اعتبار اجتماعی نظام سلامت بازیابی شود. در غیر این صورت، «زیرمیزی» در هر نقطه‌ای از چرخه مراقبت بهداشتی نفوذ کرده و تداوم آن، ساختار کل نظام را با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد کرد.
من سیما سمیعی هستم . عاشق خبرنگاری و خبر !
12 سال سابقه همکاری با فرادید دارم و امیدوارم همچنان ادامه داشته باشه
